Chăm sóc người bệnh tai biến mạch não

I. Mục đích

• Duy trì các chức năng sống: hô hấp, tuần hoàn, tiêu hoá, bài tiết.
• Phòng ngừa biến chứng: viêm phổi do sặc nhiễm khuẩn, loét, giúp người bệnh vệ sinh cá nhân.
• Phục hồi chức năng vận động hạn chế các di chứng.
• Giáo dục cho người bệnh và gia đình các biện pháp tự theo dõi và chăm sóc khi đã xuất viện.

II. Chuẩn bị

1. Người bệnh:

• Giải thích cho người bệnh hoặc người nhà người bệnh biết việc mình sắp làm để họ yên tâm.
• Nếu người bệnh nặng cần có người phụ giúp.

2. Người thực hiện:

• Y tá – Điều dưỡng phải đầy đủ trang phục y tế.
• Rửa tay trước khi chuẩn bị dụng cụ.
• Phải đảm bảo tuyệt đối vô khuẩn trong khi thực hiện chăm sóc người bệnh.

3. Nơi thực hiện:

Tại giường bệnh.

4. Dụng cụ:

• Máy theo dõi nhịp tim, nhịp thở, khí máu, huyết áp.
• Máy hút, ống thông hút đờrn, ống thông cho ăn.
• Bột dinh dưỡng, dung dịch dinh dưỡng.
• Giường có thay đổi tư thế và có đệm chống loét.
• Thuốc: heparine, Aspegic, ..

III. Các bước tiến hành

1. Theo dõi các dấu hiệu sinh tồn:

a- Hô hấp:

• Tình trạng hô hấp thở nhanh hay chậm, có ứ đọng dịch tiết?
• Có rối loạn nhịp thở.
• Kiểu thở (ngáy to)
• Đặt một canun miệng để tránh tụt lưỡi.
• Nếu có hôn mê sâu, rối loạn hô hấp hoặc suy hô hấp báo bác sĩ, để có thể phải đặt ống nội khí quản.

b- Tim mạch:

• Huyết áp: theo dõi nếu huyết áp tối đa lên quá 200mmHg, phải báo ngay bác sĩ.
• Nhịp tim: tần số, nhịp tim nếu có rối loạn nhịp tim phải báo ngay bác sĩ.
• Các dấu hiệu xuất huyết ngoài da: tiểu máu, chảy máu lợi khi đang dùng thuốc chống đông.

c- Tỉnh trạng liệt – thần kinh:

• Quan sát đánh giá người bệnh tỉnh hay mê thông qua bảng điểm
• Có liệt thần kinh: thông qua vẻ mặt, nhân trung, vận động của chi và cách nói.
• Phản xạ ho, nuốt.
• Chức năng bài tiết, tiêu hoá:
• Tiêu hoá: cần đặt ống thông dạ dày để nuôi dưỡng và xem xét có xuất huyết tiêu hoá hay không.
• Bài tiết nước tiểu: đăt túi hoặc ống thông bàng quang để theo dõi lượng nước tiểu 1 giờ hay 24giờ.

2. Phòng ngừa các biến chứng:

• Vệ sinh các hốc tự nhiên ngày 2-3 lần.
• Thay ga, quần áo người bệnh ít nhất ngày một lần.
• Nên để người bệnh ở phòng thoáng chống nóng và rét cho người bệnh.
• Người bệnh bị tai biến mạch máu não bị liệt nên ứ đọng đờm dãi gây viêm phổi cần dẫn lưu tư thế nghiêng phải, trái, đầu nằm thấp kết hợp với vỗ rung vùng ngực, lưng làm long đờm sau đó hút sạch vùng hầu họng.
• Vận động thụ động hay chủ động chi liệt để tăng cường tuần hoàn, giúp nuôi dưỡng tốt, chống tì đè gây loet.

3. Phòng chống loét:

• Cho người bệnh nằm đệm chống loét: đệm khí bơm liên tục hay đệm nước.
• Giữ cho ga luôn khô, sạch, thay đổi tư thế cho người bệnh 2giờ/llần.
• Có vết chọt: chống tì đè tiếp và gây nhiễm khuẩn.
• Có loét sâu: cần cắt lọc tổ chức hoại tử rửa sạch có thể rắc đường kính khô (saccharose) băng lại. Thay rửa khi băng bị ướt, chăm sóc cho đến khi vết loét đầy lên và kín miệng.
• Chế độ dinh dưỡng: cần cung cấp đủ calo tính bằng 30-50Kcal/lkg/24giờ nếu nhiễm khuẩn, tăng số calo cao dần lên. Protid cần 1-1,5g/kg.

4. Nuôi dưỡng:

• Nước: lượng nước đưa vào người bệnh hàng ngày bao gồm:
  + Nước uống + thể tích dịch truyền.
  + Thể tích nước đưa vào 24 giờ = lượng nước tiểu 24 giờ + (300 – 500ml).
  + Nếu người bệnh có sốt, ra nhiều mồ hôi hoặc thông khí cần cho thêm 500ml
• Ăn: cho ăn nhiều bữa trong ngày, phòng chống nôn. Ăn nhạt nếu có tăng huyết áp.
  + Mỗi lần cho ăn qua ống thông không quá 400ml và cách nhau 3 giờ.
  + Cần bồi phụ thêm các loại vitamin nhóm A, vitamin B, vitamin C
  + Chế biến thức ăn đảm bảo vệ sinh cân đối các thành phần theo tỉ lệ protid, lipid, glucid = 1:1:4.
  + Tốt nhất là các loại bột dinh dưỡng có sẵn đóng trong hộp như: ensure, Sandosource.

5. Phục hồi chức năng, hạn chế di chứng:

• Phục hồi chức năng phải tiến hành ngay cùng với công tác hồi sức để phòng các di chứng: teo cơ, cứng khớp.
• Nhân viên điều dưỡng cần tập và hướng dẫn cho người bệnh.

6. Giáo dục sức khoẻ, hướng dẫn chăm sóc và luyện tập:

Người bệnh bị tai biến mạch não sẽ để lại di chứng nhẹ hoặc nặng, thời gian hồi phục lâu, chăm sóc lâu dài, tốn nhiều công sức cho nên cần:

+ Chế độ vệ sinh hàng ngày sạch sẽ.

+ Chế độ ăn uống, thuốc uống đầy đủ, ăn đủ lượng, đủ chất, dùng thuốc theo y lệnh bác sĩ.

+ Luyện tập hàng ngày: tăng dần mức độ hoạt động.

+ Tránh những yếu tố có thể tạo điều kiện xuất hiện tai biến lần sau: stress tâm lí, gắng sức, nóng lạnh đột ngột, rượu, thuốc lá.

IV. Đánh giá, ghi hồ sơ và báo cáo

• Các dấu hiệu chức năng sinh tồn:
  + Màu sắc da: hồng hào, tím, vã mồ hôi.
  + Mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở, điện tim bất thường, khí máu, Sp0₂.
  + Lượng dịch vào, ra (nước tiểu 24giờ). Phân: số lượng và tính chất phân.
• Nếu có các dấu hiệu hay xét nghiệm bấí thường báo ngay cho bác sĩ.
• Lập kế hoạch chăm sóc tiếp theo và kí tên.

V. Hướng dẫn người bệnh và gia đình

• Thường xuyên giải thích, động viên người bệnh yên tâm điều trị.
• Hướng dẫn người bệnh thực hiện điều trị theo đơn và hiểu biết thêm về tác dụng của việc điều trị. Không tự động bỏ thuốc điều tộ, hợp tác điều trị, không rút các ống thông dạ dày, ống thông bàng quang.
• Giải thích cho gia đình hiểu biết cách chăm sóc và phục vụ người bệnh bị tai biến mạch máu não nhằm khích lệ sự tập luyện và giám sát việc điều trị theo đơn của bác sĩ cho người bệnh.
• Nhắc nhở thân nhân không tự động bón cho người bệnh ăn hoặc cho người bệnh uống.